SUSCRIBETE

25 Abril 2024, Puebla, México.

Hogänoya nxudi y Yot'axi/ Dos poemas de Jaime Chávez Marcos

Cultura | Poesía | 28.FEB.2022

Hogänoya nxudi y Yot'axi/ Dos poemas de Jaime Chávez Marcos

Mundo Nuestro. Jaime Chávez Marcos es un narrador y poeta nacido en la comunidad de El Espíritu, en Ixmiquilpan, Hidalgo. 

 

Hogänoya nxudi

 

Di nangi n’itho, xtä mpant’i nu ri feni,

ko mä nthede njät’i, xä nzudi ha rä hyats’i

ha ri tiñä mähets’i.

 

Di nangi xtä mpant’i, ha rä ‘bee yä zi nthuni

ge ri noya pe ne yot’i

nunä mä ngu ne mä ‘bai.

 

Nuga drä johya, rä these haxäts’o,

n’a rä pa n’uäi, xä ts’ämähotho;

nuga drä nk’ant’ä ngode di the’tsi ri ñhu’ti.

 

Nde mädi njabu nxaki, rä nyabu

ne yä ‘befi mäpaya,

xtä pädi gä jat’ihu rä mädi, rä hmäte ne yä hogäfeni.

 

Di gä’tsämbeni rä ñ’enxe ri thandithese

nu’bu gi askägi ne gi njuti ha nthuhñä.

¡Gi m’etho ha ‘bu mä t’ähä!

 

Hyat’si ha ri ndo’yo ne ha mä ndo’yo,

ne mäske gi jo’o ne rä xudi xämänxaha,

nu’i di embi ge mä pat’ä pa’i.

 

Poema del alba

 

Despierto del amanecer, envuelto en tus recuerdos,
con mi sonrisa dibujada, colgada de la aurora
del escote de tus cielos.

Despierto envuelto, en el telar de las caricias
que tus palabras entretejen e iluminan
este mi hogar y mi persona.

Soy la dicha, de la estrella del amanecer festiva,
de un día primaveral, mágico y ceremonioso;
soy la falda de jade que rodea tu cintura.

Por más que descobijen, la distancia
y las ocupaciones en nuestros tiempos,
hemos aprendido a bordar afecto, cariño, amor y ensueños.

Añoro la virginidad de tu mirada traviesa
cuando me despiertas y te escondes en la almohada.
¡Te esfumas con mi sueño!

Amanece en tu cuerpo y en mi cuerpo,
y aunque no estás y la mañana es fría,
tú serás el calor de mi día.

 

YOT’ÄXI

 

Gi tagi ngu rä zajua tumu.

‘yaxä ndäxjua te,

tsanä ‘ba’tsä xudi,

rä ñot’i ne rä xudi, ‘bestho,

rä te ne rä du mähyegi.

 

Xekä pa, tsanä xui,

rä haxä tso,

rä ndu hyadi nxä thotho,

rä hyats’i ne rä nde ‘bumä pa.

 

Fest’ä xi haräza xänja,

rä mui rä thi jä’i.

rä xudi rä ‘banä gui,

rä k’oi rä ‘behñä ñ’u,

rä hudi ‘ramäts’u rä tumu.

 

Rä gida rä ‘buse,

mäde rä zänä hingi nheki;

rä xida rä nxutsi mä n’andi.

Rä maa rä ndäpo ko mähets’i,

rä zajua rä mäkä hai pa dä ñhats’i.

 

 

Hoja seca

 

Caes como ala de mariposa.

putrefacta, envejecida vida,

delgadita y minúscula sombra,

luz y sombra, a la vez,

vida y muerte al mismo tiempo.

 

Pequeño día, tierna noche,

estrella del amanecer,

eclipse de sol más efímera,

amanecer y atardecer de un día.

 

Piel dorada en desfigurada forma,

interior de la corteza humana.

penumbra de nube que se desvanece,

silueta de mujer preñada,

tenue descenso de un papalote.

 

Rocío de una soledad pura,

mitad de la luna que no se mira;

pestaña de niña en perfil.

Extensión del árbol con el cielo,

Ala de la naturaleza para volar.